Με την αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης, 24 Μαρτίου, η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Πελοποννήσου εξέδωσε την πιο κάτω ανακοίνωση:
“Κάθε χρόνο, γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Φυματίωσης (ΤΒ) στις 24 Μαρτίου για να ευαισθητοποιήσουμε το κοινό σχετικά με τις καταστροφικές συνέπειες της φυματίωσης στην υγεία, τις κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες και να εντείνουμε τις προσπάθειες για τον τερματισμό της παγκόσμιας επιδημίας φυματίωσης. Ο ΠΟΥ έχει θέσει ως στόχο της Παγκόσμιας Δημόσιας Υγείας την εξάλειψη της φυματίωσης ώς το 2030. Φετινό θέμα της Παγκόσμιας ημέρας Φυματίωσης: «Επενδύστε για να τερματίσετε τη φυματίωση. Σώζω ζωές”
66.000.000 ζωές σώζονται από το 2000 από τις παγκόσμιες προσπάθειες για τον τερματισμό της φυματίωσης
9.900.000 άνθρωποι αρρώστησαν με φυματίωση το 2020
1.500.000 άνθρωποι πέθαναν από φυματίωση το 2020
Λίγα λόγια για την ιστορία…
Η ημερομηνία της 24 η Μαρτίου σηματοδοτεί την ημέρα του 1882 όταν ο δρ Robert Koch ανακοίνωσε ότι είχε ανακαλύψει το βακτήριο που προκαλεί τη φυματίωση, το οποίο άνοιξε το δρόμο για τη διάγνωση και τη θεραπεία αυτής της ασθένειας. Η φυματίωση μάστιζε την Ελλάδα κυρίως στις αρχές του 20ού αιώνα με 40.000 νεκρούς κάθε χρόνο ηλικίας έως 40 ετών. Το 1902 ιδρύθηκε από τη Σοφία Σλήμαν το πρώτο λαϊκό σανατόριο της Ελλάδας που αργότερα μετονομάστηκε σε νοσοκομείο νοσημάτων θώρακος «H Σωτηρία». Το 1944 το πρώτο αντιβιοτικό που ανακαλύφθηκε ενάντια στον βάκιλο της φυματίωσης ήταν η στρεπτομυκίνη ενώ στη συνέχεια, το 1950, ανακαλύπτεται πρώτα η ισονιαζίδη και αργότερα τα υπόλοιπα πρωτεύοντα αντιφυματικά φάρμακα που συμβάλουν σημαντικά στη μείωση της θνητότητας.
Τι είναι Φυματίωση
Η φυματίωση είναι μια μεταδοτική ασθένεια που μεταδίδεται όταν ένα άτομο εισπνέει βακτήρια που εξέπνευσε ένα μολυσμένο άτομο. Προκαλείται κυρίως από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Η φυματίωση μπορεί να προσβάλει όλα τα όργανα του ανθρώπινου σώματος αλλά συνήθως εντοπίζεται στους πνεύμονες. Τα κλασικά συμπτώματα ενεργού λοίμωξης από φυματίωση είναι κούραση, ανορεξία πρησμένοι λεμφαδένες, ο χρόνιος βήχας με ίχνη αίματος στα πτύελα, ο πυρετός, η νυχτερινή εφίδρωση και η απώλεια βάρους. Η φυματίωση (ΤΒ) ονομάστηκε στο παρελθόν «σαράκι», λόγω της απώλειας βάρους που υφίσταντο οι πάσχοντες.
Παράγοντες κινδύνου
Ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου είναι η μόλυνση με HIV. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι ο κίνδυνος εμφάνισης φυματίωσης εκτιμάται 20 – 37 φορές μεγαλύτερος σε ανθρώπους που είναι φορείς HIV από ό,τι μεταξύ εκείνων χωρίς μόλυνση HIV. Τον μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου έχουν άτομα που βρίσκονται κοντά και σε τακτική επαφή με όσους νοσούν. Ερευνα ανακάλυψε ότι τα παιδιά με στενή επαφή με όσους νοσούν έχουν πιθανότητα 30 – 50% εμφάνισης φυματίωσης. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου. Κυριότεροι είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η έκθεση σε φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και το κάπνισμα.
Από τα διαθέσιμα στοιχεία, τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση του αριθμού των περιπτώσεων φυματίωσης σε ασθενείς που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (πρόσφυγες/μετανάστες, κρατούμενους, χρήστες παράνομων ουσιών, ανοσοκατεσταλμένους, κλπ) και ποσοστά απομόνωσης πολυανθεκτικών στελεχών του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης κοντά στο μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών.
Σήμερα η φυματίωση είναι ένα πρόβλημα που παραμένει ενεργό παρ’ όλες τις φαρμακευτικές και ιατρικές εξελίξεις στην πρόληψη τη διάγνωση και τη θεραπεία της πάθησης. Παρ’ όλο που η επίπτωση της νόσου είναι χαμηλή, εκτιμάται ότι στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία έχουν αυξηθεί κρούσματα ανθεκτικών – πολυανθεκτικών μικροβίων της φυματίωσης που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν παρά μόνο με συνδυασμό πολλών αντιφυματικών φαρμάκων, ενώ ο ασθενής πολύ συχνά νοσηλεύεται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο ΠΟΥ καλεί τα κράτη – μέλη να επικεντρώσουν τον αγώνα τους στην επέκταση του προγράμματος πρόληψης και θεραπείας της νόσου σε όλες τις ομάδες πληθυσμού.
Στατιστικά δεδομένα ΠΟΥ
- Το 2019 υπολογίζεται ότι 10.000.000 άνθρωποι νόσησαν από φυματίωση παγκοσμίως (5,6 εκατομμύρια άντρες, 3,2 εκατομμύρια γυναίκες και 1,2 εκατομμύρια παιδιά)
- Το 2019, 1.400.000 άνθρωποι πέθαναν λόγω φυματίωσης, συμπεριλαμβανομένων 208.000 ασθενών με HIV.
- Οι χώρες με τη μεγαλύτερη επιβάρυνση είναι η Ινδία, η Ινδονησία, η Κίνα, οι Φιλιππίνες, το Πακιστάν, η Νιγηρία, το Μπαγκλαντές και η Νότιος Αφρική.
- Η πολυανθεκτική φυματίωση παραμένει απειλή για τη δημόσια υγεία και αυξάνεται παγκοσμίως – το 2019 διαπιστώθηκαν 206.000 περιπτώσεις που αποτελεί αύξηση κατά 10% σε σχέση με το 2018.
- Κάθε μέρα, περισσότεροι από 4.100 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από τη φυματίωση και σχεδόν 30.000 άνθρωποι νοσούν από αυτή την ασθένεια που μπορεί να προληφθεί και να θεραπεύεται
- Υπολογίζεται ότι λόγω της covid-19 ο αριθμός των ασθενών με φυματίωση θα αυξηθεί κατά 1.000.000 ανά έτος μέχρι το 2025 ενώ αυτός των θανάτων αυξήθηκε κατά εκατοντάδες χιλιάδες μέσα στο 2020. Η covid-19 αναδεικνύει την ευαλωτότητα των ατόμων με πνευμονικές παθήσεις και αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα
- Η επίπτωση της φυματίωσης υποχωρεί κατά 2% κάθε χρόνο, αλλά ο ρυθμός αυτός υπολείπεται σημαντικά έναντι του στόχου που έχει τεθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και διακυβεύεται πλέον λόγω της πανδημίας
- Στην Ελλάδα, με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα του EOΔY, δηλώνονται κατά μέσο όρο 580 περιπτώσεις φυματίωσης κάθε χρόνο.
Πρόληψη
Για την εξάλειψη της φυματίωσης στην Ευρωπαϊκή Ενωση απαιτούνται υψηλότερα πρότυπα.
Σε τι αποσκοπούν τα πρότυπα που είναι προσαρμοσμένα για την ΕΕ;
Τα διεθνή πρότυπα για τη φροντίδα των ασθενών με φυματίωση (πρότυπα ISTC) δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά το 2006 και, στη συνέχεια, επικαιροποιήθηκαν το 2009 και το 2014. Τα πρότυπα ISTC περιγράφουν ένα ευρέως αποδεκτό επίπεδο φροντίδας για τη φυματίωση, αλλά επικεντρώνονται σε περιβάλλοντα υψηλής επιβάρυνσης και χαμηλού εισοδήματος.
Στην ΕΕ/ΕΟΧ το επιδημιολογικό πλαίσιο και η διαθεσιμότητα οικονομικών πόρων διαφέρουν στο ότι:
- Η επιβάρυνση λόγω της νόσου είναι χαμηλή/μέση, πλην όμως ετερογενής
- Υπάρχει μακρά παράδοση πρόληψης και ελέγχου της φυματίωσης
- Υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι
- Χρειάζεται να διασφαλιστεί η βέλτιστη χρήση αυτών των πόρων
- Οι υπηρεσίες για τη φυματίωση είναι ενσωματωμένες στο σύστημα υγείας
- Κάθε ασθενής δικαιούται πρόσβαση στην καλύτερη δυνατή περίθαλψη.
ΚΡΙΣΙΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Πότε πρέπει να κάνει Mantoux ένα παιδί
- Κάθε φορά που διαπιστώνεται ότι ήλθε σε επαφή με φυματίωση και δεν υπάρχει περιορισμός στον αριθμό.
- Οταν ο γιατρός θεωρεί ότι στο πλαίσιο διερεύνησης κάποιου άρρωστου παιδιού, πρέπει να αποκλείσει τη φυματίωση.
- Οταν διαπιστωθεί επαφή του παιδιού με ενήλικο φυματικό και η Μantoux είναι αρνητική, να επαναληφθεί σε 45 – 60 μέρες.
- Σε περίπτωση που άλλο παιδί στο στενό περιβάλλον έχει θετική Μantoux
- Σε περίπτωση που το παιδί έζησε σε χώρα με υψηλή επίπτωση φυματίωσης περισσότερο από 4 εβδομάδες.
- Τα παιδιά μεταναστών από χώρες με υψηλή επίπτωση φυματίωσης ξεκινώντας από το δεύτερο περίπου έτος, να έχουν νέα Μantoux ανά 3 χρόνια.
- Ελληνόπουλα που ζουν σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου ανά 2 – 3 χρόνια , έως ότου πάψει να υφίσταται ο κίνδυνος.
- Παιδιά που ζουν σε περιβάλλον χαμηλού κινδύνου για φυματίωση, πρόσφατη Μantoux θεωρείται αυτή που έγινε τα τελευταία 2 – 3 χρόνια.
Γενικότερα δερμοαντίδραση Mantoux συστήνεται:
α) σε παιδιά που ανήκουν στις ομάδες αυξημένου κινδύνου στις ηλικίες 12 – 15 μηνών, 4 έως 6 ετών και στην ηλικία 11 έως 12 ετών αλλά και ανεξαρτήτως ηλικίας, όποτε δοθεί η ευκαιρία ή κρίνεται απαραίτητο, όπως π.χ. παιδιά μεταναστών και προσφύγων που ζουν σε δυσχερείς συνθήκες, παιδιά που ζουν σε συνθήκες ομαδικής διαβίωσης (ρομά), παιδιά που στο οικογενειακό τους περιβάλλον υπάρχουν οροθετικοί ή με λοίμωξη HIV, χρήστες ή φυλακισμένοι.
β) Επί πλέον προσυμπτωματικός έλεγχος για λανθάνουσα φυματίωση συνιστάται στις παρακάτω ομάδες:
- παιδιά που πρόκειται να λάβουν κορτικοστεροειδή ή ανοσοκατασταλτικά και ιδιαίτερα βιολογικούς παράγοντες
- παιδιά με κακοήθειες καθώς και αυτά που πρόκειται να υποβληθούν σε μεταμόσχευση.
Διακόπτεται η καθολική εφαρμογή Mantoux στο νηπιαγωγείο σύμφωνα με εγκύκλιο του υπουργείου Υγείας.
Επισημαίνεται, ότι η δερμοαντίδραση Mantoux δύναται να διενεργείται και σε κάθε περίπτωση κατά την κρίση του θεράποντος παιδιάτρου.
Η πρόληψη της φυματίωσης συστήνεται να γίνεται με εμβολιασμό με BCG στη γέννηση νεογνών αυξημένου κινδύνου όπως:
- Νεογνά μεταναστών από χώρες με υψηλό ή μέσο δείκτη φυματιώδους διαμόλυνσης ( κίνδυνο μόλυνσης).
- Νεογνά ρομά καθώς και άλλων πληθυσμιακών ομάδων που ζουν σε συνθήκες ομαδικής διαβίωσης.
- Νεογνά μητέρων που έχουν μολυνθεί με τον ιό HIV (εξαιρούνται βρέφη που έχουν ήδη συμπτωματολογία βρεφικού AIDS).
- Νεογνά οικογενειών που πρόκειται να μετακινηθούν σε χώρες με υψηλό ή μέσο δείκτη φυματιώδους διαμόλυνσης.
- Νεογνά στο άμεσο περιβάλλον των οποίων υπάρχει άτομο με ενεργό φυματίωση, το οποίο δεν συμμορφώνεται στη θεραπεία ή πάσχει από πολυανθεκτική νόσο και το παιδί δεν μπορεί να απομακρυνθεί.
Ο καθολικός εμβολιασμός στα παιδιά της Α΄ Δημοτικού, καταργήθηκε σύμφωνα με σχετική εγκύκλιο από το υπουργείο Υγείας. Η εξάλειψη της φυματίωσης είναι πρόκληση για τη δημόσια υγεία και αποτελεί δοκιμασία για το Σύστημα Υγείας κάθε χώρας. Απαιτεί δε, συνεργασία συντονισμό και χρηματοδότηση παγκοσμίως. Το νόσημα της φυματίωσης υπάγεται στα υποχρεωτικώς δηλούμενα. της επικράτειας.
Στην Περιφέρειά μας , η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ, το Γραφείο Φυματίωσης, το Πνευμονολογικό Ιατρείο του Γ.Ν. Τρίπολης εκτελεί την επιδημιολογική διερεύνηση του νοσήματος και παρεμβαίνει όπου απαιτείται.
Επίσης, στο «Πρόγραμμα επιτήρησης νοσημάτων σε εργάτες γης της Περιφέρειας Πελοποννήσου – Ελεγχος νοσημάτων που μεταδίδονται μέσω διαβιβαστών (ελονοσία) και μέσω του αναπνευστικού συστήματος (φυματίωση, κορονοϊός)» για τη διετία 2021 – 2022 που εκπονεί η Περιφέρεια Πελοποννήσου υλοποιούνται:
Περιγραφή φυσικού αντικειμένου – Φυματίωση
Η δράση απευθύνεται σε μετανάστες, εργάτες γης που εργάζονται σε διάφορες περιοχές της Περιφέρειας Πελοποννήσου, δεν διαθέτουν στην πλειονότητά τους νομιμοποιητικά έγγραφα, προέρχονται από χώρες με υψηλή επίπτωση της νόσου της φυματίωσης και παρακολουθούνται ταυτόχρονα και για τυχόν συμπτώματα ελονοσίας.
Σκοπός της δράσης είναι η πρόληψη μετάδοσης της φυματίωσης στον πληθυσμό – στόχο αλλά και στον γηγενή πληθυσμό.
Στόχοι της δράσης είναι:
- η ενημέρωση του πληθυσμού – στόχου για τη φυματίωση (συμπτώματα, μέτρα πρόληψης μετάδοσης κλπ)
- η έγκαιρη διάγνωση των νοσούντων από φυματίωση
- η εκπαίδευση των ασθενών για τη νόσο και τη συμμόρφωση στην αντιφυματική θεραπεία
- η παρακολούθηση της συμμόρφωσης των ασθενών στην αντιφυματική αγωγή από εκπαιδευμένο προσωπικό καθώς και της μηνιαίας παρακολούθησης τους σε αντιφυματικό ιατρείο
- ο έλεγχος των στενών επαφών των κρουσμάτων (στην οικογένεια, στην εργασία και στον κοινωνικό περίγυρο) για φυματίωση και η περαιτέρω αντιμετώπισή τους σε περίπτωση που έχουν εκτεθεί στο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης,
- η εκτίμηση της επίπτωσης της πνευμονικής φυματίωσης στον πληθυσμό – στόχο και ο σχεδιασμός περαιτέρω δράσεων
Η Συντακτική ομάδα:
Βασίλειος Διαμαντόπουλος, Ιατρός Δημόσιας Υγείας Διευθυντής ΕΣΥ
Γενικός Διευθυντής Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Περιφέρειας Πελοποννήσου
Σωτήριος Καμαρινόπουλος, Επόπτης Δημόσιας Υγείας/Υγειονολόγος
Αν. Προϊστάμενος Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας
Νικόλαος Σωτηρόπουλος, Ψυχολόγος
Αν. Προϊστάμενος Τμήματος πρόληψης και προαγωγής της υγείας της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας
Λίνα Μπορδώκα, Επισκέπτρια Υγείας
Υπάλληλος Δ/νσης Δημόσιας Υγείας Τηλ. 2713610216 – 2713610240
Αλγόριθμος ελέγχου μεταναστών για ενεργό πνευμονικό νόσο:
Τάσεις στον εκτιμώμενο αριθμό θανάτων που σχετίζονται με τη φυματίωση μεταξύ των ατόμων που ζουν με τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV-θετικά άτομα) και των HIV-αρνητικών ατόμων — παγκοσμίως, 2000–2018.
Πηγή: Προσαρμογή με άδεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Παγκόσμια έκθεση για τη φυματίωση 2019. Γενεύη, Ελβετία: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 2019.
